Met de grote verscheidenheid aan natuur kunnen schaapskuddes niet ontbreken in Drenthe. Deze rondtrekkende kuddes en de bijbehorende stallen, de schaapskooien, zijn van groot natuurhistorisch belang voor ons land. Schapen zijn namelijk al van oudsher onderdeel van het Nederlandse landschap, en ze zijn belangrijk bij het onderhoud van natuurparken. Grote kuddes functioneren bijvoorbeeld als een soort natuurlijke grasmaaiers. Ze eten alle overtollige grassen in de omgeving op, waardoor andere planten meer ruimte krijgen om te groeien. Op die manier blijven de heidevelden behouden en verandert het gebied niet in een bos.
Zulke kuddes slapen niet buiten in de natuur, maar in een zogenaamde potstal, of schaapskooi. De grond in deze ‘kooien’ is meestal bestrooi met stro. Als de schapen hierop poepen vermengt de stro zich met de mest, waardoor er een vruchtbare nieuwe mest ontstaat. Deze kan vervolgens weer worden gebruikt voor het bemesten van de akkers rondom de schaapskooi.
Vanwege het ouderwetse en authentieke karakter van de schaapskooien zijn de meeste van deze kuddes toeristische attracties geworden. Overdag grazen de schapen ergens in het heidegebied. Ze staan dan onder beheer van een schaapherder met honden. Vaak wordt vermeld waar de kudde op dat moment aan het grazen is, zodat de schappen makkelijk te vinden zijn voor nieuwsgierige mensen. In de maanden maart en april heb je de grootste kans om lammetjes te vinden. Tijdens deze lentemaanden hoor je in elke schaapskooi van pasgeboren schaapjes. Bij sommige kooien mag je naar binnen om van dichtbij van deze schattige beestjes te genieten.
Schaapskooien en kuddes horen bij de cultuurgeschiedenis van Drenthe. Vroeger hadden de meeste lokale boeren hun eigen schapen, in kleine stallen in de boerderij. Een herder verzamelde ’s ochtends alle schapen en nam ze mee om te grazen op de heide. Aan het eind van de dag bracht hij ze weer terug, allemaal naar hun eigen boerderij. Tegenwoordig is dit echter niet meer mogelijk door de grote omvang van de kuddes. De grootste kudde in Drenthe, die in Balloo, telt bijvoorbeeld wel 400 schapen! De moderne schaapskooien zijn tegenwoordig de enige manier om schaapskuddes te behouden.
Drenthe telt in totaal 10 schaapskuddes, verspreid door de provincie. Met haar 400 schapen is de kudde van Balloerveld het grootste, maar de meeste andere kuddes bestaan ook uit verschillende honderden schapen. De grootste schaapskooi van de provincie, die in Bargerveen, biedt plek aan wel 1000 schapen. Deze zijn echter onderverdeeld in kuddes van ongeveer 350 schapen. Ook Exloo heeft een eigen schaapskudde. Onderweg van de heide terug naar de stal komt de kudde dwars door het dorp. Dit is een bijzonder gezicht, en zeker een bezoekje waard.
